FANATİZM PSİKOLOJİSİ
Fanatizme genel olarak körü körüne bağlılık diyebiliriz. Peki insanlar neden fanatik olur ve tutkuyla bağlanma ihtiyacı hisseder? Herhangi bir şeye bu kadar bağlanmak ve fanatik olmak normal midir? Tehlikeli midir? Fanatizm hastalık mıdır?
Fanatizm: Bir dine, bir öğretiye, bir kimseye, bir şeye çok aşırı ölçüde, coşku ve tutkuyla bağlılık, insanı bu konularda aşırılıklara sürükleyen, körü körüne yandaşlık.
Fanatizm tek bir alana özgü bir tutum değildir, farklı alanlarda fanatik tavırları gözlemleyebiliriz. Futboldan siyasete, spordan dizilere kadar hayatımızın her noktasında karşımıza çıkabilir. “Fan” kelimesinin fanatizm kelimesinin kısaltılmışı olması da fanatizm ile taraf tutmanın ve tapınmanın etimolojik ve tarihsel açıdan birbiriyle ilişkisi olabileceğini düşündürmektedir. Kişi fanatik olduğu durumu ölesiye savunur ve adeta gözüne perde inmiş gibidir ve yanlışlarını görmez.
Peki Fanatizmin ortaya çıkma sebebi nedir?
- Ait olma ihtiyacı
- Gündelik yaşamın sıkıntılarını unutturacak uğraş bulma çabası
- Takım tutkusu
- Taraftar gruplarının kendine özel kurduğu dünya
- Sosyalleşme
- Yoğun hayat koşulları
Psikolojik açıdan baktığımızda fanatizmin sağlıksız bir bağlanma biçimi olduğunu söyleyebiliriz fakat her bağlılığı sağlıksız olarak değerlendirmek de yanlış olacaktır. Hastalıklı ve sağlıklı bağlanma biçimlerindeki fark kişinin psikolojik yapısıyla ilgilidir. Fanatik psikolojinin temel sorunu ebeveyninden ayrışmayı tamamlayamadan, sağlam bir kimliğe sahip olmadan erişkin yaşama geçmek olduğunu söyleyebiliriz. Kişinin doğru şekilde ayrışma ve bağlanma yaşamaması çeşitli sorunlara yol açar. Bu durumda kişi hem kendi gelişimine zarar verip hem de çevresi içinde tehdit haline gelebilir. Körü körüne desteklediği ve fanatik olduğu durum kişinin çevresindekilere zarar verip, eleştirel noktaları kabul etmemesi ile sonuçlanabilir. Fanatizm büyük oranda kutuplaşma yaratabilir bunun sonucunda çok büyük zararlar, ölümler, şiddet vakaları yaşanması çok olasıdır. İnsan yaratılış gereği kendinden olanı destekler ve fanatizmin ölesiye savunduğu şey için kendinden olmayanı gözden çıkarması olasıdır ve çok tehlikeli boyutları vardır.
Fanatizmin ortaya çıkış sebeplerine bakalım.
Ait olma ihtiyacı. Kişi kendini bir yere ait hissetmez ve o an fanatizm onun için tutunacak dal olabilir. Kimse tarafından kabul edilmeyen kişi artık bir gruba dahildir ve değerlidir. Fikirleri soruluyor ve ona değer veriliyordur aslında fanatizmin en önemli noktalarından biri budur.
Gündelik yaşam sıkıntılarını unutturması. Kişi oradan ve o durumdan mutludur, etrafında ona benzeyen ve onun gibi düşünen insanlar vardır bu durum gündelik yaşam sıkıntılarını düşünmemek için iyi bir kaçış yoludur.
Takım tutkusu. Sporda tutulan takım artık fanatik birey için “Her şey”dir. Taraftar ruhu vardır ve takımın ona hiçbir faydası olmasada takım gol attığında ya da sayı aldığında büyük bir heyecanla tutkuyla sevinir ve çok mutlu olur belki de o takımın yarattığı heyecan onun vazgeçilmezidir.
Taraftar gruplarının kendine özel kurduğu dünya. Kişinin hayatında artık yeni bir özel dünya vardır. O dünya aynı kendisi gibi bağımlı, tutkulu, fanatik kişileri, arkadaşlarını barındırır. Artık orası onların konfor alanı da olabilir.
Sosyalleşme. Hayatı biçimsiz olan kişi, fanatik olduktan sonra artık sosyal çevre edinmiş olabilir. Kendi hayatının yerine oradaki sosyal çevre onun kaçış noktası olabilir. Fanatizm güçlü bir sosyal ağ oluşturur. Oradaki kişiler için herkes “Bizden”dir.
Yoğun hayat koşulları. Yoğun hayat koşullarından sıkılan kişi kendi için yeni pencereler ve sıkıntı giderecek noktalar arayabilir bunun yanında fanatizmin bünyesinde yarattığı heyecan onda bağımlılık haline gelebilir.
Yazan Gülsu Çuhadar
Kaynakça:
https://www.yenisafak.com/yazarlar/erol-goka/fanatigin-psikolojisi-43424
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/117911
https://www.kimpsikoloji.com/fanatizm-ve-siddet-bir-ruhsal-saglik-sorunu-mu/
